بهداشت هوا

از زمان برپایی آتش، آلودگی هوا با انسان بوده است ولی در دوران های مختلف به جنبه های متفاوتی از آلودگی اهمیت داده شده است. در مقیاس کوچک آلودگی های محلی که اثراتی از مزاحمت های ساده تا بیماری های خطرناک و دیر علاج را باعث می شوند مورد توجه می باشند و در حد جهانی مسائلی مثل تخریب لایه اوزن ، باران های اسیدی و گرمایش زمین مورد توجه و بحث است. منشاء آلودگیهای هوا در اوایل انقلاب صنعتی عمدتا صنایع و سوخت زغال سنگ بوده است و در قرن بیستم و بیست و یکم مسئولیت آلودگی هوا در شهرها با حمل و نقل درون شهری می باشد. سوخت های فسیلی

مقدمه

از زمان برپایی آتش، آلودگی هوا با انسان بوده است ولی در دوران های مختلف به جنبه های متفاوتی از آلودگی اهمیت داده شده است. در مقیاس کوچک آلودگی های محلی که اثراتی از مزاحمت های ساده تا بیماری های خطرناک و دیر علاج را باعث می شوند مورد توجه می باشند و در حد جهانی مسائلی مثل تخریب لایه اوزن ، باران های اسیدی و گرمایش زمین مورد توجه و بحث است. منشاء آلودگیهای هوا در اوایل انقلاب صنعتی عمدتا صنایع و سوخت زغال سنگ بوده است و در قرن بیستم و بیست و یکم مسئولیت آلودگی هوا در شهرها با حمل و نقل درون شهری می باشد. سوخت های فسیلی در حمل و نقل و صنعت از یک طرف و فرایندهای صنعتی با مصرف مواد خام و محصولات تولیدی از طرف دیگر از عوامل عمده آلودگی های دست ساز می باشند. برآورد خسارات سالیانه آلودگی هوا در ایران نشان می دهد که خسارت مرگ و میر ناشی از آلودگی هوای شهری، سالانه 640 میلیون دلار معادل 5 هزار و یکصد میلیارد ریال یعنی 57/0 درصد از تولید ناخالص داخلی است. همچنین، نشانه های بیماری ناشی از آلودگی هوای شهری 520 میلیون دلار معادل 4 هزار و یکصد میلیارد ریال و 46/0 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال است.

براساس گزارش بانک جهانی بیماری های ناشی از آلودگی هوای شهری نیز سالانه 260 میلیون دلار معادل 2 هزار و 100 میلیارد ریال و 023/0 درصد از تولید ناخالص ملی به اقتصاد ایران خسارت وارد می کند. از سوی دیگر هزینه آموزش در این زمینه 25 میلیون دلار معادل 200 میلیارد ریال و 02/0 درصد از تولید ناخالص داخلی و خسارات ناشی از آلودگی هوای شهری به مراکز تفریحی 50 میلیون دلار معادل 390 میلیارد ریال و 04/0 درصد تولید ناخالصی است. به گزارش ایسنا، این مطالعات همچنین نشان می دهد هزینه مرگ و میر ناشی از تاثیرات داخلی آلودگی هوا سالیانه 200 میلیون دلار آمریکا معادل یک هزار و 600 میلیارد ریال معادل 17/0درصد از تولید ناخالص داخلی است. همچنین بروز نشانه های بیماری تاثیرات داخلی آلودگی هوا 60 میلیون دلار معادل 500 میلیارد ریال و 06/0 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال است. از سوی دیگر بیماریهای ناشی از تاثیرات داخلی آلودگی هوا سالانه 55 میلیون دلار معادل 430 میلیارد ریال و 05/5 درصد از تولید ناخالص داخلی به اقتصاد ایران خسارات وارد می کند.

براساس این گزارش در مجموع خسارات سالیانه آلودگی هوا در ایران یک هزار و 810 میلیون دلار معادل 14 هزار و 420 میلیارد ریال است که 6/1 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد. در این مقال مختصری از تاریخچه حوادث مهم آلودگی هوا، اثرات و استانداردهای آلاینده های مهم هوا مورد بحث قرار خواهند گرفت.

تاریخچه و حوادث تاریخی آلودگی هوا

در قرن 61 میلادی فیلسوف رومی به نام سنکا ( Seneca ) در گزارشی از وضعیت رم می گوید:

" وقتی من از هوای سنگین رم و بوهای بد دودکش ها که می چرخیدند و بخارات بیماری زا و دوده را به هوا می ریختند خارج شدم احساس تغییر در حالت خود نمودم " وقتی که آلودگی هوا در کاخ تاتبری ( Tutbury Castle ) در ناکینگ هام برای الینور همسر هنری دوم غیر قابل تحمل بود، تغییر مکان داد. 160 سال بعد سوخت زغال سنگ در لندن ممنوع شد بطوری که در سال 1300 میلادی ادوارد اول فرمانی صادر کرد که در آن گفته شده است: " تمام کسانی که صدای مرا می شنوند آگاه باشند که اگر به علت سوزاندن زغال مقصر شناخته شوند سر خود را از دست خواهند داد" در سال 1661 جان اولین ( John Evelyn ) در بروشوری با عنوان فومی فوجیوم (Famifugium ) که در سال 1772 منتشر شد راه حل هایی را برای کاهش آلودگی های هوا پیشنهاد کرد که بسیاری از آن ها هنوز کاربرد دارند. مسائل و مشکلات آلودگی در دوران های انقلاب صنعتی ، شروع قرن بیستم تا 1925 و از 1925 به بعد متفاوت بوده است. در دوره بعد از 1925 جهان شاهد چند حادثه مهم آلودگی هوا بوده است که جهت مثال و برای بیشتر روشن شدن موضوع به نمونه هایی از آن اشاره می شود.

1) حادثه دره میوزبلژیک

در روز اول دسامبر 1930 به علت وجود وارونگی هوا و تراکم آلاینده های خروجی از صنایع ، اسید سولفوریک، شیشه سازی و تهیه روی 60 نفر انسان و تعداد زیادی گاو و گوسفند تلف شدند. البته حالت وارونگی حدود 5 روز طول کشیده و بیشتر مرگ و میرها در روزهای چهارم و پنجم دسامبر گزارش شده است. غلظت SO₂ هوا طی روزهای فوق ، تا 38ppb بوده است.

2) دونورا پنسیلوانیا - آمریکا

از 31 اکتبر 1948 حالت پایدار بر فراز شهر دونورا مستقر گردید و تراکم آلاینده ها که عمدتا از صنایع فولاد ناشی می شوند باعث بیماری 6000 نفر از جمعیت 12 هزار نفری شهر شد که تعدادی هم بستری شدند. مرگ و میرها در این حادثه مشخص نشده است.

3) لندن

مه - دود ( اسماگ ) 5 تا 9 دسامبر 1952 لندن از معروفترین حوادث ناگوار آلودگی هوا است که طی آن روزها حدود 4000 نفر اضافه مرگ و میر به علت آلودگی هوا گزارش شده است. در این حادثه نیز که تراکم ذرات و انیدرید سولفورو به علت پدیده وارونگی هوا افزایش یافته بود، مسئول مرگ و میرها شناخته شده است. در کلیه موارد فوق و سایر حوادث مشابه بیشتر قربانیان افراد مسن، بیماران ریوی و اطفال خردسال بوده اند.  این حوادث و حوادث مشابه در نیویورک، لوس آنجلس ، پوزاریکای مکزیک و غیره منجر به وضع قوانین ، مقررات و استانداردهایی شد که از آن زمان تا به حال چندین بار تجدید نظر شده است.

سابقه قانون گذاری در ایران از سه دهه تجاوز نمی کند. ولی آخرین قانون در سال 1374 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که آئین نامه اجرایی آن پس از 5 سال در شهریور 1379 به تصویب هیئت وزیران رسید و ابلاغ گردید.

تاریخچه و حوادث تاریخی آلودگی هوا

در قرن 61 میلادی فیلسوف رومی به نام سنکا ( Seneca ) در گزارشی از وضعیت رم می گوید:

" وقتی من از هوای سنگین رم و بوهای بد دودکش ها که می چرخیدند و بخارات بیماری زا و دوده را به هوا می ریختند خارج شدم احساس تغییر در حالت خود نمودم " وقتی که آلودگی هوا در کاخ تاتبری ( Tutbury Castle ) در ناکینگ هام برای الینور همسر هنری دوم غیر قابل تحمل بود، تغییر مکان داد. 160 سال بعد سوخت زغال سنگ در لندن ممنوع شد بطوری که در سال 1300 میلادی ادوارد اول فرمانی صادر کرد که در آن گفته شده است: " تمام کسانی که صدای مرا می شنوند آگاه باشند که اگر به علت سوزاندن زغال مقصر شناخته شوند سر خود را از دست خواهند داد" در سال 1661 جان اولین ( John Evelyn ) در بروشوری با عنوان فومی فوجیوم (Famifugium ) که در سال 1772 منتشر شد راه حل هایی را برای کاهش آلودگی های هوا پیشنهاد کرد که بسیاری از آن ها هنوز کاربرد دارند. مسائل و مشکلات آلودگی در دوران های انقلاب صنعتی ، شروع قرن بیستم تا 1925 و از 1925 به بعد متفاوت بوده است. در دوره بعد از 1925 جهان شاهد چند حادثه مهم آلودگی هوا بوده است که جهت مثال و برای بیشتر روشن شدن موضوع به نمونه هایی از آن اشاره می شود.

1) حادثه دره میوزبلژیک

در روز اول دسامبر 1930 به علت وجود وارونگی هوا و تراکم آلاینده های خروجی از صنایع ، اسید سولفوریک، شیشه سازی و تهیه روی 60 نفر انسان و تعداد زیادی گاو و گوسفند تلف شدند. البته حالت وارونگی حدود 5 روز طول کشیده و بیشتر مرگ و میرها در روزهای چهارم و پنجم دسامبر گزارش شده است. غلظت SO₂ هوا طی روزهای فوق ، تا 38ppb بوده است.

2) دونورا پنسیلوانیا - آمریکا

از 31 اکتبر 1948 حالت پایدار بر فراز شهر دونورا مستقر گردید و تراکم آلاینده ها که عمدتا از صنایع فولاد ناشی می شوند باعث بیماری 6000 نفر از جمعیت 12 هزار نفری شهر شد که تعدادی هم بستری شدند. مرگ و میرها در این حادثه مشخص نشده است.

3) لندن

مه - دود ( اسماگ ) 5 تا 9 دسامبر 1952 لندن از معروفترین حوادث ناگوار آلودگی هوا است که طی آن روزها حدود 4000 نفر اضافه مرگ و میر به علت آلودگی هوا گزارش شده است. در این حادثه نیز که تراکم ذرات و انیدرید سولفورو به علت پدیده وارونگی هوا افزایش یافته بود، مسئول مرگ و میرها شناخته شده است. در کلیه موارد فوق و سایر حوادث مشابه بیشتر قربانیان افراد مسن، بیماران ریوی و اطفال خردسال بوده اند.  این حوادث و حوادث مشابه در نیویورک، لوس آنجلس ، پوزاریکای مکزیک و غیره منجر به وضع قوانین ، مقررات و استانداردهایی شد که از آن زمان تا به حال چندین بار تجدید نظر شده است.

سابقه قانون گذاری در ایران از سه دهه تجاوز نمی کند. ولی آخرین قانون در سال 1374 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که آئین نامه اجرایی آن پس از 5 سال در شهریور 1379 به تصویب هیئت وزیران رسید و ابلاغ گردید.

اثرات آلودگی هوا

اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت انسان، حیوان و گیاهان و همچنین تخریب مواد و آثار فرهنگی موضوع بررسی و مطالعات زیادی بوده است. طی چند دهه اخیر مساله باران های اسیدی لایه اوزن و گرمایش زمین و پیامدهای آن بر اکوسیستم و در نهایت انسان نیز مورد مطالعه و بحث دانشمندان قرار گرفته است. به قول A.V.Kneese در خصوص آلودگی هوا، تقریبا در همان وضعی هستیم که ماهی ها در آب آلوده از آنجا که عوامل زیادی در ارتباط بین آلودگی هوا و سلامت انسان موثرند اثبات اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان مشکل خواهد بود. با این حال اطلاعات زیادی وجود دارد که می توان به آنها استناد کرد. مطالعات اپیدمیولوژی در جریان حوادث ناگوار لندن، دونورا و غیره، مطالعات انجام شده در محیط های کار و مطالعات روی حیوانات آزمایشگاهی بسیاری از اثرات نامساعد آلودگی هوا بر سلامت انسان را به خوبی نشان داده است. البته در این موارد عمدتا غلظت های غیر معمول آلودگی مطرح بوده اند. در سالهای اخیر نیز مطالعاتی در بعضی از شهرهای بزرگ و آلوده انجام گرفته و به روابطی بین غلظت آلودگی به خصوص در مورد ذرات معلق و میزان مرگ و میر دست یافته اند.

اثرات بهداشتی

عفونتهای حاد دستگاه تنفسی تحتانی

شواهد محکمی مبنی بر افزایش خطر ابتلا به عفونتهای حاد دستگاه تنفسی تحتانی ( ALRI ) مخصوصا پنومونی ( ذات الریه ) در کودکی و طفولیت در اثر مواجهه با دود ناشی از سوخت بیومس وجود دارد. به طور کلی عفونتهای حاد دستگاه تنفسی تحتانی ( ALRI )، تنها مهمترین علت مرگ و میر در کودکان زیر 5 سال را نشان می دهد و علت اصلی مرگ و میر سالانه حداقل 2 میلیون نفر در این گروه سنی می باشد.

بیماری مزمن انسدادی ریه

آلودگی هوا در محیطهای بسته به عنوان یک ریسک فاکتور برونشیتهای مزمن ( CB ) و بیماری مزمن انسدادی ریه ( COPD - انسداد تدریجی و نیمه کامل و برگشت پذیر مسیر جریان هوا ) در نظر گرفته می شود. ارتباط و همبستگی بین مواجهه با دوده بیومس و CB و COPD مخصوصا در زنان به اثبات رسیده است.

سرطان ریه

دوده ناشی از زغال سنگ و بیومس حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد سرطانزا ( مواد شیمیایی که به عنوان افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان شناخته شده اند ) است. شواهد محکمی دال بر مواجهه زنان با دوده ناشی از سوختهای زغال سنگ در محیط خانه و افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه وجود دارد. این مفهوم نشان دهنده مقادیر آلاینده ها با استفاده از بیومس نیست، بلکه حضور مواد سرطانزا در دوده بر وجود احتمالی خطر دلالت دارد.

سایر پیامدهای بهداشتی

شواهد و مدارکی وجود دارد که آلودگی هوا در محیط های بسته در کشورهای در حال توسعه ، همچنین ممکن است سبب افزایش خطر سایر مشکلات مهم بهداشتی برای کودکان و بزرگسالان شود، اگر چه این شواهد در مراحل آزمایشی و مقدماتی بوده و براساس چند مطالعه موردی گزارش گردیده اند. این شواهد شامل موارد و حالاتی مثل :

وزن کم هنگام تولد و مرگ و میر قبل از تولد ( مرده زایی و مرگ و میرهای هفته اول زندگی )

آسم

درد گوش میانی ( عفونت گوش میانی ) و سایر عفونتهای حاد تنفسی فوقانی

توبرکلوزیس ( سل )

سرطان حلق ( گلو )

سرطان حنجره

کاتاراکت ( نابینایی )

بیماریهای قلبی و عروقی

مونوکسید کربن و اثرات آن

مونوکسید کربن با فرمول CO وزن مولکولی 01/28 نقطه ذوب 207 درجه سلسیوس و نقطه جوش 192 درجه سلسیوس گازی است بی رنگ و بی بو که حاصل احتراق ناقص زغال و سوخت های فسیلی است. حد طبیعی آن در هوا 0/01-0/2ppm ( حجمی ) است. در مناطق شهری معمولا زیر 17ppm است ولی در شهر تهران در ساعات ترافیک و در بعضی مناطق برای کوتاه مدت تا 50ppm و حتی بیشتر هم گزارش شده است. در محیط های بسته و کارگاه ها غالبا از 100 پی پی ام هم تجاوز می نماید. مونوکسید کربن چهار نوع اثر مهم بر اعمال فیزیولوژیکی انسان دارد:

1) اثرات قلب و عروق           2) رفتارهای عصبی             3) اثر Fibrinolysis                 4) اثر بر جنین

هیپوکسی که بوسیله مونوکسید کربن ایجاد می شود منجر به نارسائی در اعمال حسی و عضلات مثل مغز، قلب، جدار داخلی عروق خونی و پلاکت ها می شود. با توجه به اینکه میل ترکیبی مونوکسید کربن باهموگلوبین خون حدود 220 برابر بیشتر از اکسیژن است، در محیط های آلوده کربوکسی هموگلوبین خون به سرعت افزایش می یابد. در جوانان با رسیدن کربوکسی هموگلوبین خون به 5% ظرفیت اکسیژن گیری بدن پایین آمده و اثرات آن روی قلب بطور وضوح نشان داده شده است. در جدول 3 و 4 اثر روی سلامت انسان که در اثر تماس با غلظت های مختلف CO و افزایش کربوکسی هموگلوبین بوجود می آید، مشاهده می شود.

جدول 1 - اثرات بهداشتی مونوکسید کربن

مقدار ( PPM )	مدت تماس	اثرات
9	8 ساعت	حد استاندارد ملی
50	6 هفته	تغییر در ساختار قلب و مغز حیوانات
50	در 50 دقیقه	تغییر در دید و شفافیت نسبی
50	8 تا 12 ساعت	اختلالات عصبی

جدول 2- اثرات افزایش کربوکسی هموگلوبین خون

غلظت	%COHb  اثرات
1 >	بدون اثر محسوس
1-2	بعضی شواهد در رفتار
2-5	اثر روی اعصاب مرکزی و اختلال در تشخیص فواصل زمانی
5-10	عدم تشخیص روشن و سایر اعمال Psychomotor
10-80	سر درد شدید، خستگی، گیجی، کما، قطع تنفس و مرگ

10 گام برای ایمنی در برابر مونوکسید کربن

( شما نمی توانید آن را ببینید، و یا بو و مزه آن را احساس کنید )

مسمومیت با گاز مونوکسید کربن موضوعی است که عامه مردم درباره آن اطلاع خیلی کمی دارند. نه تنها این گاز منجر به مرگ و میر می‌گردد، بلکه باعث ضایعات عصبی پایدار در درازمدت می‌شود. در کوتاه مدت، منجر به احساس ناخوشی و بیماری شده و مانع از زندگی با نشاط و شاداب شما خواهد گردید. در این مقال آن چه که شما باید برای محافظت خودتان انجام دهید، آورده شده است؛ با مطالعه و رعایت این 10 گام ممکن است زندگی شما، خانواده شما و یا دیگران حفاظت شود.

1. رنگ شعله وسایل حرارتی‌تان را بررسی نمایید، اگر رنگ آن نارنجی است، وسیله شما مشکل دارد. هرچند که رنگ آبی آن الزاماًَ به معنای سلامت و ایمنی کامل نیست. سالانه وسیله حرارتی مورد نظر را بررسی و سرویس نموده و در صورت امکان از آشکارگر گاز استفاده نمایید
2. بررسی دودکش، آیا مسدود شده است؟ آیا گیاهان خزنده بر روی دیوارهای شما روئیده‌اند؟ آیا پرندگان در بالا و روی دودکش شما آشیانه دارند؟ کلیه این مسدود کننده‌ها را به طور کامل از ناحیه اطراف دودکش برچیده و یک نرده حفاظتی جهت جلوگیری از نشستن و لانه گذاری پرندگان بر روی آن کارگذاری نمایید؛ و یا در صورت کارگذاری اولیه آن را چک نمایید.
3. آیا شما کباب پز گازی افقی دارید؟ اینها مخصوصاًَ می توانند خطرناک باشند. آیا کباب پز شما به طور صحیح کار می‌کند؟ وسایل قدیمی تر می تواند مشکل آفرین تر باشد، از یک وسیله جدیدتر و با ایمنی بالا به جای آن استفاده کنید. اجاق تان را بررسی نمایید.
4. آیا تهویه و جریان کافی هوا وجود دارد؟ جریان هوا را از منافذ و لای پنجره ها و دیوارها بررسی کنید. آیا شیشه دولایه کارگذاشته شده است؟ اگر وسیله حرارتی در داخل منزل شما هوای کافی نداشته باشد تولید مونوکسید کربن خواهد نمود.
5. آخرین بررسی وسیله حرارتی شما کی بوده است؟ این کار را هر سال انجام دهید و آن را به تصادف و اتفاق واگذار نکنید. به خاطر داشته باشید تنها یک مهندس و یا تکنسین فنی می‌تواند شرایط را به طور سالانه بررسی و رسیدگی نماید، و نیز یک آشکارگر گاز مونوکسید کربن را نصب نماید.
6. آیا از یک بیماری و یا درد نامشخص مثل خستگی و کوفتگی، دردهای عضلانی، مشکلات گوارشی،  رخوت، سرگیجه، سردرد و ... رنج می‌برید؟ به پزشک خود مراجعه کنید و تست کربوکسی هموگلوبین بدهید، بیدرنگ از خانه تان بیرون بروید، مادامی که مونوکسید کربن در خون شما کاهش نیافته جایی نروید و از جای خود بلند نشوید.
7. آیاشما یک مستاجرید؟ آیا شما گواهی ایمنی دارید؟ آیا مالک شما به طور سالانه وسیله و سیستم حرارتی منزل را جهت اصلاح مشکلات بررسی می نماید؟ (طبق قانون بایستی انجام دهد). آیا یک مهندس این بررسی را به طور کامل انجام داده است؟ او چه مدت در خانه شما جهت این کار بوده است؟ آیا مالک شما آشکارگر گاز مونوکسید کربن را کار گذاشته است؟
8. آیاشما مالک (صاحبخانه) هستید؟ آیا بررسیها را مطابق قوانین و اصول مقرر انجام داده اید؟ حتی شما مسئول بیماری و یا مرگ ناشی از این مرگ و میرها خواهید بود. یک آشکارگر گاز برای خود و مستاجرین تان نصب نمائید. چون شما مالک هستید بایستی سعی و تلاش خود را به کار ببندید. اهمال کاری شما سبب به دردسر افتادن و حتی زندان نیز برای شما خواهد شد.
9. همه ما در تعطیلات احساس خوبی خواهیم داشت. اگر شما احساس خوبی داشته باشید احتمالا به علت این است که شما منبع سم (گاز) را برطرف نموده اید. اگر سلامتی شما در بازگشت از تعطیلات به سمت کاهش و رکود پیش می‌رود، ممکن است که به علت عدم رغع مشکل شما اثرات بیماری ناشی از وجود سم مونوکسید کربن در منزلتان را تحمل کنید.
10. مهمترین چیز این است که شما خود و خانواده تان را می توانید در مقابل خطرات ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن با تهیه آشکارگر گاز مونوکسید کربن دارای حساسیت به مقادیر کم گاز محافظت نمائید. اگر شما یک آشکارگر نصب نمائید حداقل مطمئن خواهید شد که تمام کارهای لازمه جهت حفظ سلامتی‌تاان را انجام داده‌اید.

ذرات معلق

به هر نوع ماده پراکنده اعم از جامد یا مایع که از یک مولکول بزرگتر و از 500 میکرون کوچکتر باشد، ذره گفته می شود. برای ذرات با توجه به نوع و منشاء آن نام های مختلف مثل دود، دوده، مسیت فیوم و غیره داده شده است. مجموع ذرات را TSP و ذرات کوچکتر از 10 میکرون را PM₁₀ و کوچکتر از 5/2 میکرون را PM_2/5 می گویند. با توجه به اینکه ذرات کوچکتر از 10 میکرون به قسمتهای تحتانی ریه وارد می شوند و عمده ذرات راسب در الوئول ها یا آن ها که از جدار ریه عبور کرده وارد جریان خون می شوند کوچکتر از 5/2 میکرون هستند، از نظر بهداشتی این دو گروه از ذرات دارای اهمیت خاص می باشند.

اثرات ذرات

در مورد اثرات ذرات بررسی های زیادی انجام گرفته است در یک بررسی اپیدمیولوژی که توسط وینکشین و همکاران در شهرهای بافلوواریه از ایالت نیویورک آمریکا صورت گرفته میانگین دو ساله ذرات معلق در چهار سطح آلودگی به شرح زیر: سطح 1 کمتر از 80 ، سطح 2 بین 80 تا 100 ، سطح 3 از 100 تا 135 و سطح 4 بیش از 135 میکروگرم در متر مکعب بررسی شده است. هر یک از این مناطق آلوده به پنج کلاس اقتصادی اجتماعی تقسیم شدند. میزان مرگ و میر به سبب تمام علل کشنده مثل بیماریهای تنفسی و سرطان معده با افزایش غلظت ذرات افزایش یافته و نتیجه مستقل از وضعیت اقتصادی جامعه تحت مطالعه بوده است. در یک مطالعه دیگر دو کلاس و والر در سال 1946 بچه های تازه متولد شده را تا سن 15 سالگی مورد مطالعه قرار دادند و نشان دادند که غلظت های حدود 130 میکروگرم در متر مکعب ذرات با عفونت در دستگاه تحتانی تنفسی رابطه دارد ولان و همکاران نیز مطالعه مشابهی را در انگلیس انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که عفونت دستگاه های فوقانی و تحتانی ریه هر دو با افزایش غلظت آلودگی هوا با ذرات معلق و SO₂ رابطه معنی داری دارند.

در 5 شهر آمریکا رابطه مرگ و میر با ذرات PM₁₀ را به شرح جدول 6 بدست آورده اند. همانطور که مشاهده می شود مرگ در هر 100 هزار نفر در شهر لوس آنجلس که بالاترین غلظت ذارت PM₁₀ را دارد از سایر شهرها بیشتر است و بطور کلی 35 میکروگرم ذرات کوچکتر از 10 میکرون در متر مکعب عامل 55 مورد مرگ در هر صد هزار نفر بوده است.

جدول 3- رابطه مرگ و میر به علت ذرات در 5 شهر آلوده آمریکا

نام شهر	میانگین غلظت سالانه میکروگرم در m3	مرگ و میر در هر صد هزار نفر
لوس آنجلس	44	79
نیویورک	29	44
شیکاگو	34	49
فیلادلفیا	33	55
میانگین	35	55

طبق بررسی های سازمان بهداشت جهانی هر 10 میکروگرم افزایش ذرات معلق باعث 1 تا 3 درصد اضافه مرگ و میرها خواهد شد. بسیاری مطالعات نشان داده است که وقتی غلظت ذرات معلق 10 میکرون و کمتر از 20 میکروگرم در متر مکعب تجاوز می کند افزایش مرگ و میر معنی دار می شود.

استانداردهای آلودگی هوا

تاثیر هر آلاینده بستگی به غلظت و مدت زمان تماس دارد. برای مثال یک آلاینده مانند منواکسیدکربن با غلظت زیاد در مدت زمان کوتاه ممکن است اثر نامطلوبی نداشته باشد. در حالیکه تنفس غلظت پایین تری از این آلاینده به مدت طولانی تر می تواند باعث بروز عوارض متعددی مانند سرگیجه و تهوع شود.

 استانداردهای اولیه:

سطحی از غلظت آلاینده است که باعث محافظت حساسترین افراد جامعه، شامل افراد مسن و آنانکه دچار نارسایی های تنفسی هستند، می شود. مطابق این استاندارد، در یک ناحیه نبایستی غلظت های ارائه شده در جدول ذیل بیش از یکبار در طی یکسال نقض شود.

 استانداردهای ثانویه:

این استانداردها به گونه ای وضع می شوند که باعث حفاظت بهداشت عمومی ( ساختمانها، مزارع و حیوانات ) علاوه بر سلامتی افراد جامعه می شود. در شرایطی که دست یافتن به استانداردهای اولیه مشکل است، استانداردهای ثانویه ، هیچ نقشی در سیاستگذاریهای کنترل آلودگی هوا بازی نمی کنند. مقادیر این استانداردها توسط سازمان های مختلف از جمله سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) و موسسه حفاظت محیط زیست آمریکا ( USEPA ) برای شش آلاینده اصلی در جدول ذیل ارائه شده است.

Pollutant Value
PSI	Descriptor	CO (8hr) mg/m3	SO2 (24hr) mg/m3	PM-10 (24hr) mg/m3	O3 (1hr) mg/m3	NO2 (1hr) mg/m3
0-49	Good	0-4.4	0-29	0-50	0-59	0 – 149
50-99	Moderate	4.5-9.4	30-139	50-150	60-119	150 – 299
100-199	Unhealthful	9.5-14.9	140-299	150-380	120-199	300 – 599
200-299	Very Unhealthful	16 – 29.9	300-599	380-420	200-399	600-1199
>=300	Hazardous	>=30	>=600	>=420	>=400	>=1200

جدول 4- استانداردهای هوای آزاد به صورت راهنما برای اروپا

نوع ترکیب	غلظت	میانگین زمان
مونوکسید کربن	100 میلی گرم در مترمکعب	15 دقیق
	60 میلی گرم در متر مکعب	30 دقیقه
	30 میلی گرم در متر مکعب	1 ساعت
	10 میلی گرم در متر مکعب	8 ساعت
اوزن	120 میکروگرم در مترمکعب	8 ساعت
دی اکسید ازت	200 میکروگرم در مترمکعب  40 میکروگرم در متر مکعب	1 ساعت   سالانه
دی اکسید گوگرد	500 میکروگرم درمترمکعب 125 میکروگرم در مترمکعب 50 میکروگرم در متر مکعب	10 دقیقه   24 ساعت سالانه
ذرات PM10	150    50	24 ساعته سالانه
بنزن	6X10-6 میکروگرم در متر مکعب	UR/Lifetime

_* UR واحد ریسک است یعنی 6 نفر از هر یک میلیون نفر اگر در تمام عمر با 1 میکروگرم در متر مکعب بنزن مواجهه باشند خواهند مرد.

توصیه های بهداشتی

آلودگی هوا به 2 بخش آلودگی هوا در محیطهای بسته و آلودگی هوا در محیط های باز شهری تقسیم می شود. لذا جهت اجتناب از اثرات نامطلوب آلودگی هوا در هر دو محیط بسته و باز لازم است احتیاطات لازم به شرح زیر مورد توجه قرار گرفته و رعایت گردد.

در فضاهای بسته :

تهویه و تعویض هوای محیطهای بسته (محیط کار و مسکونی) ضروری است.

از به کار بردن وسایل گرمایی و پخت و پز نامناسب و فاقد دودکش در محیطهای بسته جداًَ خودداری شود.

تعویض هوای محیطهای بسته در ساعات طولانی شب و به هنگام استراحت و روشن بودن وسیله گرمایی بسیار حیاتی است.

از استعمال دخانیات در فضاهای بسته محیط کار و منازل جداًَ پرهیز شود.

برای دستگاههای حرارتی در محیط کار و منازل و وسایل پخت و پز از مناسبترین سوخت که آلودگی کمتری تولید می کند استفاده شود.

توجه شود که وسیله گرمایش و پخت و پز چنانچه هوای کمتری دریافت کند احتراق ناقص گردیده و آلودگی بیشتری تولید خواهد کرد.

در صورت بروز مسمومیت با مونوکسید کربن ناشی از سوخت بلافاصله مصدوم به هوای آزاد منتقل گردد.

چنانچه مسمومیت حاد و شدید باشد، استنشاق هوای آزاد و تنفس مصنوعی ضرورت دارد.

در فضاهای باز :

کاهش فعالیت بیماران قلبی و ریوی و مبتلا به آسم در فضاهای باز و آلوده شهری

خودداری از انجام فعالیتهایی که منجر به افزایش آلودگی هوا می گردند مثل آتش زدن و سوزاندن لاستیک و ....

استفاده از ماسک (مخصوصاًَ برای بیماران تنفسی)

کاهش استفاده از وسایط نقلیه شخصی و استفاده از وسایل همگانی و همپیمایی

تنظیم موتور خودروها