رویشگاه چندل ایران تخریب می شود

روزی نیست که خبر تازه ای از تخریب محیط زیست نشنویم. یک روز پارکی به بهانه احداث جاده به دو نیم می شود؛ و یک روز به بهانه توسعه صنعت گردشگری بخشی از تالابی واگذار می شود و این گونه است که هر کجا صحبت از توسعه می شود تخریب دامن گیر طبیعت و محیط زیست می شود، گویی در کشور ما سنگ بنای توسعه با تخریب محیط زیست گره خورده است

روزی نیست که خبر تازه ای از تخریب محیط زیست نشنویم. یک روز پارکی به بهانه احداث جاده به دو نیم می شود؛ و یک روز به بهانه توسعه صنعت گردشگری بخشی از تالابی واگذار می شود و این گونه است که هر کجا صحبت از توسعه می شود تخریب دامن گیر طبیعت و محیط زیست می شود، گویی در کشور ما سنگ بنای توسعه با تخریب محیط زیست گره خورده است.
آبان ماه همین امسال بود که جمعی از خبرنگاران به دعوت منابع طبیعی به بوشهر رفتند تا از جنگل های حرا بازدید کنند؛ جنگل هایی که قربانی توسعه پارس جنوبی شده بود، خیلج نایبند را می گویم که با وسعت 400 هکتاری خود در میان آن همه ساخت و سازهای منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی رنگ باخته بود. حتی فنس  های حفاظ مانگروها هم در امان نمانده بود.
هر چه بود پارس جنوبی نفس طبیعت را گرفته بود، تا آنجا که تنفس هم در آن محیط دشوار بود، بویژه به هنگام بارندگی، گاز متصاعد شده از گوگردهای دپو شده، نفس کارکنان و ساکنان منطقه را می برید و با این همه مسئولان محیط زیست و منابع طبیعی در آنجا دم فروبسته بودند تا منطقه ویژه اقتصادی کار خودش را بکند.
و از همین رو بود که دکتر یوسفی مدیر کل جنگل های خارج از شمال- در جمع خبرنگاران چنان برآشفته شد و تا آنجا پیش رفت که حتی منابع طبیعی یعنی سازمان متبوع خودش را هم به کوتاهی در نگاهداشت مانگروها متهم ساخت و انگشت اتهامش را متوجه مسئولان منابع طبیعی استان کرد و- در نشست مطبوعاتی که بنا به رسم معمول در پایان هر سفر به میزبانی مدیر کل منابع طبیعی استان برگزار می شود- خطاب به مدیران منابع طبیعی استان گفتهیچ عذر و بهانه ای پذیرفته نیست. وی در همان نشست فریاد برآورد که ارزش جنگل های حرا صدها برابر یک پالایشگاه نفتی است، همچنان که ارزش یک درخت را بیش از 200 هزار دلار عنوان کرد. این سخنان بی پروای دکتر یوسفی هر چند جانی به گزارش های خبرنگاران اعزامی به بوشهر داد اما چندان خوشایند مسئولان سازمان جنگل ها و مراتع نبود، چنانکه بعدها شنیده شد برخی مدیران ارشد این سازمان، او را متهم به تندروی کردند؛ اما همین سخنان جسورانه وی و گزارش های انتقادی خبرنگاران سبب شد، تا مسئولان ارشد حفاظت محیط زیست به بوشهر سفر کنند و در پی آن بود که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد، خلیج نایبند از پارس جنوبی پس گرفته و حفاظت می شود، اقدامی که انتظار می رود به سرعت عملی شود چرا که تاخیر در آن نوشداروی بعد از مرگ سهراب خواهد بود.
اما، مدیر کل جنگل های خارج از شمال نمی دانست که درست 3 ماه پس از آن نشست مطبوعاتی پر هیجان در بوشهر باید خبر تخریب مانگروهای منحصر به فرد در منطقه خورآذینی در استان هرمزگان را بدهد. این بار، متهم اصلی سازمان شیلات است که به بهانه احداث اسکله هشت هزار هکتار رویشگاه گونه بی نظیر مانگروها چندل را نشانه رفته است.
تخریب چندل ها
یوسفی اما این بار در گفت وگوی اختصاصی با همشهری تلاش کرد با لحن ملایم تری سخن گوید. او ابتدا گفت: به خاطر اهمیت اکوسیستم بی نظیر مانگروها، امسال بیش از یک و نیم میلیون اصله نهال مانگرو با مشارکت مردم محلی در بندرعباس تولید شده تا در مناطق پیش بینی شده کاشته شود، هر چند که سازمان شیلات با ساخت اسکله ای در تنها رویشگاه چندل ایران که در منطقه خورآذینی در هرمزگان واقع شده، این اکوسیستم بی نظیر را در معرض نابودی کامل قرارداده است.
وی ضمن ابراز تاسف از این اقدام سازمان شیلات افزود: ما در جنوب کشور در استان هرمزگان بیش از 800 کیلومتر مرز مشترک با خلیج فارس داریم، آیا فقط باید در همین 8 هزار هکتار که رویشگاه چندل است اسکله احداث کنیم، در حالی که این 8 هزار هکتار که در خورآذینی واقع شده یکی از بی نظیرترین اکوسیستم ها و غنی ترین ماندابی کشور محسوب می شود.
یوسفی افزود:حال این پرسش مطرح است که آیا در ساحل به این بزرگی جای دیگری برای احداث اسکله وجود ندارد که باید تنها رویشگاه چندل کشور را تخریب کنیم تا اسکله احداث شود. آیا مطالعات مدیریت سرزمین در این پروژه انجام گرفته است؟ آنچه مسلم است هیچ منطقی نمی پذیرد که در تنها رویشگاه جنگل های زیبای چندل چنین اسکله ای ساخته شود چرا که این کار به معنای نابودی کامل این جنگل های بی نظیر است.
مدیر کل جنگل های خارج از شمال تصریح کرد: عملیات اجرایی چنین اسکله ای با چه توجیهی آغاز شده است. واقعا دست اندرکاران طراحی و ساخت این اسکله به چه می اندیشند. جز اینکه در احداث این اسکله تنها زیبایی منظر آن را در نظر گرفته باشند.
وی در پاسخ به این پرسش که برای ایجاد جنگلی با وضعیت موجود چه مدت زمانی نیاز است؟ گفت: استقرار چنین اکوسیستمی به سالها و قرن ها زمان نیاز دارد. اما آنچه مهم است این که این اکوسیستم جزو نادرترین اکوسیستم های جهان است. وقتی می گوییم نادرترین اکوسیستم یعنی اینکه اهمیت آن بیش از گونه های نادر است، چرا که نابودی گونه های نادر نسبت به نابودی اکوسیستم های نادر نگرانی کمتری را برمی انگیزد، زیرا جبران و بازسازی اکوسیستم های نادر غیرممکن است. یعنی با تخریب یک اکوسیستم نادر، در حقیقت خیل عظیمی از زنجیره های حیات نابود می شود. براین اساس حفاظت از این اکوسیستم به عنوان ذخیرگاه های ژنتیکی و به عنوان ذخیرگاه بیوسفر بسیار حائز اهمیت است. این اکوسیستم ارزش زیست محیطی بسیار بالایی دارد، چرا که تنوع زیستی فوق العاده ای از پرندگان، وحوش، حیات وحش، ماهی ها و گیاهان و فلور گیاهان در منطقه در آن وجود دارد.
یوسفی گفت: به رغم همه این ویژگی های منحصر  به فرد در این منطقه جنگلی، اسکله ای در حال ساخت است. واقعاً براساس چه مطالعه ای و با چه رویکردی به این نتیجه رسیده اند که در این منطقه اسکله بسازند، آیا فکر نکرده اند که این کار چه آسیبی را متوجه محیط زیست منطقه می سازد. نکته قابل توجه اینکه اسکله درست در منطقه ورودی رودخانه آب شیرین به رویشگاه در حال ساخت است. این ساخت و ساز باعث تغییر در پهنه بندی رسوب اینجا خواهد شد و از آنجا که حیات مانگروها به این رسوبات وابسته است حیات مانگروها بشدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر رژیم آبی تغییر می کند. افزون بر اینها راه اندازی این اسکله، تردد کشتی های بزرگ را در پی خواهد داشت. کما اینکه در حال حاضر هم تردد لنچ های بزرگ با موج هایی که ایجاد می کند این رویشگاه و اکوسیستم را تهدید می کند. بدیهی است راه اندازی این اسکله جایی برای ادامه حیات چندل ها باقی نمی گذارد. در حالی که براساس ضوابط و مقررات محیط زیست، در هیچ کجای دنیا در چنین جنگل هایی اجازه تردد قایق موتوری هم نمی دهند چه برسد به لنچ.
طرحی مغایر با اصول زیست محیطی
به گفته وی در چنین اکوسیستم هایی براساس معیارهای آی یو سی ان، تنها ورود به این مناطق با قایق های پارویی آزاد است و توریست ها می توانند به منظور بازدید از مناظر زیبای مانگروها به این مناطق وارد شوند. بنابراین چه براساس معیارهای آی یوسی ان و از نظر تنوع زیستی و بیولوژیکی، زیبایی منظر، و چه دیگر ضوابط زیست محیطی حفاظت از این منطقه ضروری است و برعهده سازمان های ذیربط است که اجازه ندهند این منطقه دستخوش ساخت و ساز شود. لذا پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که سازمان حفاظت محیط زیست طبق چه معیاری اجازه احداث چنین اسکله ای در چنین منطقه حساس آن هم درست در ورودی رویشگاه را صادر کرده است. حال آنکه ساخت این اسکله باعث نابودی مطلق این رویشگاه براثر تردد دریایی می شود و قطع رژیم رسوب گذاری و رژیم رودخانه ای را در پی دارد و مانع ورود آب از بالادست به این منطقه می شود. واقعا محیط زیست روشن کند براساس کدام توجیه این مجوز را صادر کرده است.
وی گفت: خوشبختانه رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری دستوری مبنی  بر حل و فصل موضوع در جلسه ای مشترک با شیلات را صادر کرده است. هر چند که مشخص نیست با هزینه ای که شیلات تاکنون برای ساخت و ساز این اسکله متحمل شده به سهولت بپذیرد که پروژه را متوقف کند، اما این برعهده مسئولان امر است که شیلات را نسبت به زیان های ناشی از ساخت اسکله آگاه سازند تا از ادامه پروژه جلوگیری شود.
وی تصریح کرد:مغایر بودن احداث این اسکله با ضوابط زیست محیطی در چنین منطقه ای آن قدر مشخص است که نیاز به مطالعه و ارزیابی زیست محیطی ندارد، آنچه هست اینکه ما در این منطقه 8 هزار هکتار رویشگاه چندل داریم که می تواند منبعی برای تحقیقات و اکوتوریسم باشد که بهترین تنوع زیستی را در خود قرار داده است؛ اکوسیستمی که منظر بی نظیری را به وجود آورده، منظری که نه در کشور ما که در کشورهای خلیج فارس هم مشابه آن وجود ندارد. حال سزاوار است بخواهیم این همه ارزش را فدای یک اسکله بکنیم.
چشم انداز
مساحت کل جنگل های مانگروی ایران 21250 هکتار است. رویشگاه این جنگل ها که از دو گونه حرا و چندل تشکیل شده در حاشیه ساحلی استان های بوشهر (خلیج نایبند)، هرمزگان (خور آذینی) و سیستان و بلوچستان (خلیج گواتر) واقع شده است.مانگرو ها در طول سواحل به ویژه مناطق حاره و نیمه حاره رشد می کنند و حدود 60 گونه درخت و بسیاری از گیا هان همراه و هزاران جانور دیگر از پستانداران و پرندگان گرفته تا آبزیان و بی مهرگان در این جنگل ها به سرمی برند. این جنگل ها گرچه نسبت به شوری مقاومند اما برای ادامه حیات خود به آب شیرین دایمی نیاز دارند. از همین رو، ساخت اسکله در رویشگاه چندل در بندرعباس آن هم درست در مقطع ورودی آب شیرین به این رویشگاه می تواند تخریب و نابودی کامل این اکوسیستم بی نظیر را در پی داشته باشد.
تصویر، عملیات اجرایی ساخت اسکله را نشان می دهد.