گزارش بررسی وضعیت زیست محیطی

جامعه از طریق ذبح دام در کشتارگاهها تامین

می گردد . در صورت وجود نارسایی در زمینه بهداشت کشتارگاه گوشت مصرفی مردم دچار آلودگی شده که

کاهش سطح بهداشت عمومی را بدنبال دارد. از طرف دیگر رهاسازی ضایعات و فاضلاب کشتارگاه در محیط اطراف

گزارش بررسی وضعیت زیست محیطی

کشتارگاههای دام استان خوزستان

تهیه کننده : آرزو فتاحی

کارشناس ارشد محیط زیست

آذرماه 1386

مقدمه :

گوشت قر مز بعنوان یکی از مهم ترین منابع تامین پروتئین حیوانی جامعه از طریق ذبح دام در کشتارگاهها تامین

می گردد . در صورت وجود نارسایی در زمینه بهداشت کشتارگاه گوشت مصرفی مردم دچار آلودگی شده که

کاهش سطح بهداشت عمومی را بدنبال دارد. از طرف دیگر رهاسازی ضایعات و فاضلاب کشتارگاه در محیط اطراف

در درجه اول موجب آلودگی شدید محیط زیست شده و همچنین عدم استفاده صحیح از ضایعات کشتارگاهی در

تبدیل آنها به محصولات جنبی ، کشتارگاه را از منبع درآمد هنگفتی محروم می سازد در مراحل مختلف کشتار دام

مقدار زیادی ضایعات از قبیل خون، مواد موجود در شکمبه و فاضلاب ناشی از شستشو ( تجهیزات ، سالن ، روده و

شکمبه پاک کنی ) ایجاد می شود که حاوی مواد مختلفی از جمله پروتئین ها ، چربی و انواع باکتریها (از جمله

باکتریهای بیماریزا ) می باشد.

اکسیژن خواهی بیولوژیکی ) پساب کشتارگاههای غیر صنعتی که در آنها خون و محتویات شکمبه )

و روده تا حدود زیادی وارد فاضلاب می شوند در حدود 10 هزار میلی گرم در لیتر است . با توجه به اینکه میزان

استاندارد برای ورود پساب به ب

BOD میزانآهای سطحی و رودخانه 20 میلی گرم در لیتر و برای زمینهای کشاورزی 100 BOD

آن بسیار بیش

از استاندارد زیست محیطی است آلودگی شدید آبهای سطحی و همچنین آبهای زیر زمینی را ایجاد می کند.

گذشته از پساب کشتارگاه سالیانه چندین هزار تن مواد زاید کشتارگاهی از قبیل استخوان ، احشاء و غیره توسط

کشتارگاههای غیر صنعتی تولید و در اطراف کشتارگاهها رها می شوند که از جمله

آلوده ترین عوامل محیط زیست می باشندو به همین جهت احداث واحد کشتارگاهی صنعتی مجهز به سیستم تصفیه

فاضلاب و بخش تبدیل ضایعات الزامی بوده و از ورود این مواد آلوده به محیط اطراف جلوگیری میشود.

BOD میلی گرم در لیتر می باشد نیاز به توضیح نیست که با ورود پساب کشتارگاه به محیط که میزان

معرفی کشتارگاههای دام استان خوزستان

در حال حاضر گوشت قرمز مورد نیاز استان از طریق 26 باب کشتارگاه سنتی دام که در شهرها و بخش های

مختلف فعال است تامین می گردد که هیچ یک از آنها از استانداردهای زیست محیطی

برخوردار نبوده و برخی از آنها حداقل شرایط بهداشتی و امکانات مورد نیاز جهت گوشت سالم را دارا نمی باشند.

بر اساس آمار و گزارشات موجود متوسط کشتار روزانه آنها از 14 تا بیش از 2600 راس دام سبک و از 3 تا 480

راس دام سنگین متغیر است.

محاسبات انجام شده نشان می دهد که روزانه بیش از 10 هزار لیتر خون ناشی از کشتار همراه با فاضلاب آنها به

رودخانه و محیط های پذیرنده تخلیه گردیده و قریب به 40 تن انواع ةایش های غیر خوراکی و ضایعات کشتارگاهی

در محیط اطراف آنها پراکنده شده است.

قبل از پرداختن به بحث اصلی و نتیجه گیری در مورد کشتارگاههای دام استان ، لازم به یادآوری است که در

بازدید از کشتارگاههای دام استان مسائل و موارد مشترکی مشاهده گردید که جهت اجتناب از تکرار آنها در هر مورد

اهم آنان به شرح ذیل بیان می گردد:

- مالکیت تمامی کشتارگاهها از آن شهرداری می باشد و شهرداری عوارض خود را به ازای هر راس

دام دریافت میکند.

- روش کشتار در کلیه کشتارگاههای استان بدین ترتیب است که دام روی زمین ذبح می شود سپس

پوست کنی و تخلیه احشاء انجام می شودآنگاه بقیه عملیات بر روی ریل انجام می گیرد.

- تمامی کشتارگاههای استان به جز کشتارگاه اهواز ( که آن هم عملک ردش در حد مطلوب نمی باشد)

فاقد سیستم تصفیه فاضلاب بوده و فاضلاب در زمینهای اطراف و رودخانه تخلیه می شود.

- تمامی کشتارگاهها فاقد سیستم تبدیل ضایعات ، سردخانه، تونل انجماد و بسته بندی می باشند و

گوشت از تمامی کشتارگاهها به صورت لاشه و گرم خارج می شود.

- تمامی کشتارگاهها ( به جز اهواز ) فاقد بخش آماده سازی آلایشات دام می باشند.

- حمل گوشت از کلیه کشتارگاههای استان به جز اهواز و دزفول بدون کامیونهای سردخانه انجام می

شود.

– بهداشتی مورد تایید

کشتارگاه اهواز

کشتارگاه اهواز با ظرفیت کشتار روزانه 96 راس گاو و گاومیش و 1162 راس گوسفند وبز در زمینی به مساحت

تقریبی 8 هکتار و با زیربنای حدود 8000 متر مربع در 15 کیلومتری جاده اهواز - خرمشهر در محوطه طرح جامع

شهری مشغول به فعالیت ای باشد این کشتارگاه فاقد واحد خونگیری بوده و خون وارد فاضلاب و فاضلاب خام

تقریباً 11000 متر مکعب وارد تصفیه خانه فا ضلاب می گردد . نوع تصفیه استخر تثبیت می باشد و از عملکرد مطلوبی

برخوردار نمی باشد و در نهایت پساب ناشی از تصفیه به رودخانه کارون تخلیه می گرددضمناً این کشتارگاه فاقد

سیستم تصفیه فاضلاب بوده و صرفاً دارای یک کوره لاشه سوز جهت معدوم سازی لاشه های ضبطی است و سایر

ضایعات و امعاء و احشاء ناشی از کشتار به محوطه پیرامونی کشتارگاه تخلیه می گردد.

کشتارگاه بهبهان :

این کشتارگاه با ظرفیت کشتار روزانه 37 راس گاو و گوساله و 188 راس گوسفند و بز در محوطهای به مساحت

1000 متر مربع و در محدوده شهری و بافت مسکونی قرار گرفته است این کشتارگاه دارای 2 سالن کشتار گاوی و

گوسفندی مجزا است که بسیار قدیمی بوده لیکن اخیراً سالن کشتار بهسازی شده است فاقد سیستم تصفیه فاضلاب

بوده و فاضلاب صنعتی مستقیماً وارد

رودخانه مارون می گردد ضمناً فاقد سیستم تبدیل ضایعات بوده و زباله تولیدی که تقریباً معادل 1 تن در روز است

توسط کوره لاشه سوز غیر استاندارد معدوم می گردد.

کشتارگاه شوش:

کشتارگاه شوش با ظرفیت کشتار روزانه 8 راس گاو و گوساله و 47 راس گوسفند و بز در محوطهای به مساحت

3000 متر مربع در بافت مسکونی شهر مشغول به فعالیت می باشد این کشتارگاه ن یز فاقد سیستم تصفیه فاضلاب بوده و

فاضلاب مستقیماً و به صورت روباز به رودخانه شاوور تخلیه می گردد همچنین فاقد سیستم تبدیل ضایعات بوده و

زباله تولیدی توسط کوره لاشه سوز غیر استاندارد معدوم می گردد.

کشتارگاه بستان:

این کشتارگاه در کوی علیه ( بافت مسکونی ) واقع است ظرفیت کشتار بسیار پایین ، فاقد سیستم تصفیه فاضلاب

و تبدیل ضایعات بوده و فاضلاب ناشی از کشتار از طریق کانالی روباز به سپتیک تخلیه و بعد از تکمیل ان توسط

تانکر به خارج از شهر منتقل شده و در نقاط نامعلوم تخلیه می گردد . ضایعات تولیدی در گودال روباز در م حوطه

کشتارگاه سوزانده میشود و یادر اطراف رودخانه( کرخه نوفل) تخلیه می گردد.

کشتارگاه آبادان:

کشتارگاه ابادان با ظرفیت کشتار روزانه 24 راس گاو وگوساله و 172 راس گوسفند و بز در محوطه وسیعی در

بافت مسکونی شهر واقع گردیده است کشتارگاه مذکور فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات بوده و فاضلاب

تولیدی به رودخانه تخلیه می گردد و زباله تولیدی توسط کوره لاشه سوز معدوم می گردد.

کشتارگاه دزفول:

3 نفر شتر - 130 راس گوسفند و بز و 5 - 40 راس گاو و گوساله 150 - کشتارگاه دزفول با ظرفیت کشتار روزانه 35

و داخل محدوده طرح جامع شهری جاده زاویه واقع گردیده است . فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات است

فاضلاب تولیدی به سپتیک تانک تخلیه گردیده که ناکارآمد بوده و پساب حاصله به اراضی کشاورزی تخلیه می

گردد و از کوره لاشه سوز جهت معدوم سازی لاشه های ضبطی استفاده می گردد.

کشتارگاه شوشتر:

کشتارگاه مذکور با ظرفیت کشتار روزانه 101 رأس گوسفند و بز و 9 رأس گاو و گاومیش در محدوده طرح

جامع شهری واقع گردیده است . فاقد تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات است و جهت دفع لاشه های ضبطی از کوره

لاشه سوز استفاده می گردد.

کشتارگاه امیدیه:

کشتارگاه امیدیه با ظرفیت کشتار روزانه 4 رأس گاو و گوساله و 36 رأس گوسفند و بز در محدوده طرح جامع

شهری واقع گردیده فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات و حتی کوره لاشه سوز می باشدوفاضلاب ناشی از

کشتارگاه در محوطه پیرامونی رهاسازی می شود.

کشتارگاه اندیمشک:

80 راس گوسفند و بز در داخل - 6 راس گاو و گوساله و 83 - کشتارگاه اندیمشک با ظرفیت کشتار روزانه 8

محدوده قانونی واقع است این کشتارگاه فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و سیستم تبدیل ضایعات است و جهت معدوم

سازی زباله های تولیدی از یک کوره لاشه سوز غیر استاندارد استفاده می شود .

کشتارگاه ایذه:

این کشتارگاه با ظرفیت روزانه 4 راس گاو و گوساله و 102 راس گوسفند و بز در زمینی به مساحت 500 متر مربع

در خارج از محدوده شهری واقع گردیده است این کشتارگاه فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات بوده و

فاضلاب تولیدی از طریق کانالی روباز به ار اضی کشاورزی تخلیه

می گردد و جهت معدوم سازی ضایعات از کوره زباله سور غیر استاندارد استفاده می گردد.

کشتارگاه هفتگل:

30 راس گوسفند و بز در - 1 رأس گاو و گوساله و 35 - کشتارگاه هفتگل با ظرفیت روزانه 4

محوطه ای به مساحت 500 متر مربع واقع گردیده است فاقد سیستم تص فیه فاضلاب وتبدیل ضایعات است و فاضلاب

تولیدی به اراضی اطراف تخلیه می گردد.

کشتارگاه حمیدیه:

5 راس گوسفند و بز در زمینی به مساحت 500 متر - کشتارگاه حمیدیه با ظرفیت روزانه 3 راس گاو و گوساله و 7

مربع خارج از محدوده شهری واقع گردیده است فاقد تصفیه خانه و سیست م تبدیل ضایعات است کشتار این کشتارگاه

بسیار کم می باشد و اکثر کشتارها بصورت غیرقانونی و خارج از کشتارگاه انجام می شود.

کشتارگاه سوسنگرد:

13 راس گوسفند و بز در - 5 راس گاو و گوساله و 15 - کشتارگاه سوسنگرد با ظرفیت پیش بینی شده روزانه 10

زمینی به مساحت 2000 متر مربع در خارج از محدوده طرح جامع شهری و در محور سوسنگرد

است و فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و تبدیل ضایعات است و جهت دفع ضایعات از کوره لاشه سوز غیر استاندارد

استفاده می گردد.

– هویزه واقع گردیده

کشتارگاه شادگان:

37 راس گوسفند و بز در محوطه ای به - 4 راس گاو و گوساله و 40 - این کشتارگاه با ظرفیت کشتار روزانه 5

مساحت 1000 متر مربع و در محدوده شهری و مسکونی واقع شده است این کشتارگاه با توجه به وقوع در منطقه

مسکونی و نیز بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی و بحث مشکلات فاضلاب شهری و رها شدن فاضلاب آن به اطراف

منازل مسکونی مسا ئل عدیدهای را برای مردم بوجود آورده است ضمناً در محوطه بیرون کشتارگاه و در مجاورت

خیابان اصلی شهر محلی برای خرید و فروش دام وجود دارد که خود به آلودگی محیط می افزاید . فاضلاب

کشتارگاه از طریق کانالی به خارج و زمینهای اطراف تخلیه می گردد و البته در ابتدای ک انال خروجی یک حوضچه

ترسیب وجود دارد که ضایعات و مواد درشت ته نشین شده را جدا می کند در ضمن فاقد کوره لاشه سوز می باشد.

کشتارگاه خرمشهر:

- 7 راس گاو و گوساله و 60 - کشتارگاه فعلی در جاده خرمشهر

50 راس گوسفند و بز مشغول فعالیت است و کشتارگاه صنعتی جدید با توجه به نیاز منطقه در همان محل در حال اجرا

می باشد .این کشتارگاه نیز فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و کوره لاشه سوز بوده و فاضلاب تولیدی در حال حاضر به

زمینهای اطراف تخلیه می گردد و زباله تولیدی نیز در مجاورت کشتارگاه سوزانده می شود.

– شلمچه در محوطه وسیعی با ظرفیت کشتار 10

کشتارگاه ماهشهر:

80 راس گوسفند و بز در محوطه - 10 راس گاو و گوساله و 85 - کشتارگاه ماهشهر با ظرفیت کشتار روزانه 12

وسیعی به مساحت 5000 متر مربع در خارج از بافت شهری قرار گرفته است این کشتارگاه فاقد سیستم فاضلاب بوده و

فاضلاب بصورت روباز به حاشیه دریا تخلیه می گردد و نیز فاقد سیستم تبدیل ضایعات و کوره لاشه سوز می باشد.

کشتارگاه بندر امام خمینی:

5 راس گاو و گوساله و 50 راس گوسفند و بز در زمینی به - کشتارگاه بندر امام خمینی با ظرفیت کشتار روزانه 9

مساحت 4 هکتار درون محدئده طرح جامع شهری واقع گردیده است این کشتارگاه فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و

تبدیل ضایعات بوده و فاضلاب تولیدی به خور موسی تخلیه

می گردد ضمناً زباله تولیدی نیز در کوره لاشه سوز غیر استاندارد معدوم می گردد.

جدول مشخصات زیست محیطی کشتارگاه های دام استان خوزستان

کوره لاشه سوز تصفیه خانه

نام فاضلاب صنعتی

کشتارگاه

آدرس میزان

زباله(تن)

میزان

فاضلاب

دارد ندارد دارد ندارد

m صنعتی 3

محل تخلیه

فاضلاب

اهواز ابتدای جاده قدیم

خرمشهر

-- 11000 18000

فاقد

کارایی

لازم

رودخانه کارون

3 -- -- اطراف شهر بستان کوی علیه 15

بندر امام

بعد از پلیس راه جنب

شرکت کشتی سازی

جنوب

40 غیرفعال -- خور موسی 300

400 -- -- رودخانه گرگر شوشتر روستای آبگرمک علیا 300

170 -- -- زمینهای دزفول جاده زاویه حمودی 2000

کشاورزی

اندیمشک

ابتدای جاده

اندیمشک

بالا رود جنوبی جنب

کارخانه آسفالت

شهرداری

90 -- -- رودخانه بالا رود 500

شوش آخرآسفالت پشت

میدان تره بار

-- 70 1500

-- رودخانه شاوور

بهبهان محور گچساران

85 -- -- رودخانه مارون جاده روستایی گرمز 1000

28 -- -- رودخانه آبادان ایستگاه یک 500

بهمنشیر

کوره لاشه سوز تصفیه خانه

نام کشتارگاه آدرس میزان زباله فاضلاب صنعتی

میزان

فاضلاب

دارد ندارد دارد ندارد

– اهواز پلm صنعتی 3

محل

تخلیه

فاضلاب

خرمشهر

ابتدای جاده اهواز

–

خرمشهر قبل از پلیس

راه

13 -- -- سپتیک ناقص 1000

دارد

شادگان بعد از پل عبودی

-- -- 7 نرسیده به ترمینال 70 تخلیه توسط

لجن کش

رامهرمز ابتدای جاده باغملک-

-- -- 14/5 ایذه 400 دفن اطراف

کشتارگاه

مسجدسلیمان جاده تمبی جنب

مرغداری علاسوند

13 دارد 700

نامناسب

-- دره اطراف

ماهشهر انتهای خیابان شریفی به

سمت خورگون

22 -- -- فاقد سپتیک 800

و به دریسا

هندیجان هندیجان انتهای خیابان

3 امام خمینی 700 دارد

نامناسب -- چاه روباز

سوسنگرد محور سوسنگرد-

22 دارد -- هویزه 700 سپتیک غیر

فعال

ایذه جاده پیان جنب شرکت

ایران گاز

9 دارد -- 1500

200

متری

کشتارگاه

9. -- -- چاه سپتیک . لالی کیلومتر 5 جاده دزفول 200

5 -- -- چاه فاضلاب رامشیر ابتدای روستای سن 200

حمیدیه

کیلومتر 4 جاده

حمیدیه به روستای

خسرج

3 -- -- رودخانه 350

باغملک انتهای جاده بهشت

شهدا

11 - -- اطراف 200

کشتارگاه

ملاثانی ابتدای جاده ملاثانی به

اهواز

4 -- -- رودخانه 470

کوره لاشه سوز تصفیه خانه

نام کشتارگاه آدرس میزان زباله فاضلاب صنعتی

میزان

فاضلاب

دارد ندارد دارد ندارد

m صنعتی 3

محل

تخلیه

فاضلاب

امیدیه پاچه کوه جنب

7 -- -- زمین اطراف کارخانه یخ 300

آغاجاری ورودی جاده

بهبهان- آغاجاری

-- -- 3,3 200

سپتیک دارد

ولی جوابگو

نیست

-- -- 3 گتوند ورودی گتوند 500

ابتدا سپتیک

سپس

رودخانه

نتیجه گیری

در حال حاضر کلیه کشتارگاههای دام استان ( باستثناء کشتارگاه اهواز که از کارایی مطلوب برخوردار نمی باشد)

فاقد تصفیه خانه فاضلاب صنعتی بوده و بطور متوسط هر شبانه روز تقریباً 808 متر مکعب فاضلاب خام به منابع آبهای

سطحی و زیرزمینی و ز مینهای اطراف کشتارگاه تخلیه می گردد و باعث انتشار آلودگی و به خطر افتادن بهداشت و

سلامت عمومی شده و به عبارتی کشتارگاهها از از کانونهای اصلی آلودگی در سطح استان محسوب می شوند . برخی

از کشتارگاهها دارای سپتیک تانک بوده که نه تنها استانداردهای مورد نیاز در طر احی و احداث آنها رعایت نشده

بلکه بدلیل بهره برداری غیر اصولی عملا

برای تشدید و انتشار آلاینده گردیده اند همچنین روزانه بیش از 15685 کیلو گرم امعاء و احشاء و و فضولات

کشتارگاهها در فضای زیستی اطراف پراکنده و رها شده و موجبات گسترش آلودگی را فراهم نموده است.

در حال حاضر بخش عمده ای از کشتارگاههای استان در مکانهای نامناسب و بافت مسکونی و بدون اخذ مجوز

زیست محیطی مستقر می باشند . همچنین از دیگر معضلات کشتارگاههای استان عدم مدیریت پسماند و فقدان ک وره

94 درصد کشتارگاههای دام استان فاقد / لاشهسوز مناسب و استاندارد می باشد بطوریکه بر اساس بررسیهای آماری 5

سیستم تصفیه فاضلاب می باشد و 26 درصد فاقد کوره لاشه سوز و 42 درصد دارای کوره لاشه سوز و 32 درصد

دارای کوره لاشه سوز غیرفعال است.

" فاقد راندمان و تاثیر در کاهش آلودگی فاضلاب کشتارگاهها شده و محلی

پیشنهادات:

به منظور بهبود و ارتقای سطح بهداشت جامعه از طریق کاهش مخاطرات بهداشتی مربوطبه کشتار دام و استحصال

گوشت ، ایجاد شرایط مناسب بهداشتی برای کشتار دام و هدایت کشتار پراکنده و غیرمجاز به کشتارگاهها و کاهش

نقاط آلاینده و آلودگیهای ناشی از کشتارگاههای سنتی موجود موارد ذیل پیشنهاد میگردد:

1

2

همجوار ( مثلا

3

کشتارگاهها.

4

جوار کشتارگاهها.

5

استمرار در رعایت ضوابط و مقررات زیست محیطی.

6

7

– جمع آوری کشتارگاههای سنتی و تبدیل آنها به کشتارگاههای صنعتی مکانیزه منطقه ای– احداث کشتارگاههای صنعتی متمرکز ، بطور مثال بجای احداث کشتارگاههای جداگانه برای شهرهای" آبادان ، خرمشهر، شادگان) احداث یک کشتارگاه متمرکز صنعتی توصیه می گردد.– تخصیص بودجه مورد نیاز از طریق منابع استانی جهت احداث و راه اندازی تصفیه خانه پساب صنعتی جهت– اختصاص تسهیلات ویژه اجرای طرحهای بازیافت از ضایعات کشتارگاهها و استقرار واحدهای بازیافت در– ملزم نمودن متقاضیان احداث کشتارگاهها به کسب مجوز زیست محیطی قبل از احداث کشتارگاهها و نیز– تعیین متولی جهت کشتارگاهها و ایجاد مکانیسم قوی و مستمر برای نظارت بر فعالیت کشتارگاهها– اختصاص کوره زباله سوز و لاشه سوز استاندارد جهت کشتارگاهها با مصرف سوخت گاز طبیعی