سدها و تالاب های وسیع خوزستان

استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 67 هزار و 282 کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران قرار دارد که از شمال به استان لرستان، از شمال شرق به استان اصفهان، از شمال غرب به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان های چهارمحال وبختیاری و کهگیلویه وبویراحمد

استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 67 هزار و 282 کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران قرار دارد که از شمال به استان لرستان، از شمال شرق به استان اصفهان، از شمال غرب به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان های چهارمحال وبختیاری و کهگیلویه وبویراحمد از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می شود. جمعیت  کنونی   استان  چهار میلیون  و 234  هز ار نفر بر آورد شده  که33   درصد  آن  ر ا روستائیان  تشکیل  می  د هند.  همچنین   از مجمو ع  جمعیت   استان  ، 50/92 درصد ر ا مرد ان  و 49/8 درصد  آن ر ا زنان  تشکیل  د اده   اند.
وجود تالاب هورالعظیم، باتلاق ها، نیزارها و سواحل زیبای خلیج فارس در جنوب و کوه های بلند و برفگیر در تمامی نقاط شمالی استان و جلگه بسیار پست و گرم شرق خوزستان، دورنما ، چشم اندازها و اقلیم های متفاوتی به ویژه در فصل بهار در چهارسوی استان فراهم آورده است. دسترسی به آب های آزاد در طول سواحل جنوبی و داشتن رودخانه های متعدد و پر آب که از هزاره های پیش از میلاد زیستگاه اقوام کهن ایرانی و مهد تمدن و کشت و کار و آبیاری بوده، از زیرساخت های اصلی اکوتوریسم خوزستان محسوب می شود. همچنین وجود دریاچه پشت سدهای استان از جمله دز که به عنوان ششمین سد مرتفع جهان شناخته شده، کارون 3، کرخه و سدهای شهید عباس پور و خلیل خان (چهل بری) امکانات فراوانی برای بهره برداری های گردشگری در این استان فراهم آورده است.
در خوزستان به علت ارتفاع پایین بخش هایی از این استان، در قسمتی از کرانه ها توسط دریا و سایر نقاط به واسطه جریان رودخانه ها، باتلاق های وسیعی به وجود آمده که به واسطه آب دائمی و زیاد به اسم "هور" معروف هستند و هورالعظیم، هور مزرعه و هور دورق از این جمله هستند. خوزستان با وجود آب و هوای گرم، بستر رودخانه های مهمی چون کارون و اروند با قابلیت کشتیرانی در آنها و رودهای دیگری مانند زهره، جراحی، مارون، خور، نهرگاهی، بهره، شاوور، مرغاب، آب سوسن، آب شلا، ابوالعباس، اعلا، دره حراز(دمهلی)، بولاواس، صیدون، لیراب و رامهرمز است. همچنین وجود چشمه های آب گرم و معدنی عین خوش، دهلران، گراب، سیزنگر، گلگیر، در استان زمینه دیگری برای اکوتوریسم فراهم آورده که هر یک از آنها استفاده های درمانی متفاوت دارند، هر چند تاکنون بهره برداری گسترده ای از این چشمه ها صورت نگرفته است.
هم اکنون قومیت های مختلفی از جمله عرب، بختیاری و لر در این استان به سر می برند، در قسمت شمال و شمال شرق استان بیشتر مردمان لر ساکن هستند.
 غیر از کارون، دیگر رودخانه های جاری در استان از جمله رود کرخه به عنوان طولانی ترین رود خوزستان، دز، مارون، هندیجان(زهره) و شاوور جاذبه های خاص خود را دارند که سدهای احداث شده در مسیر آنها چشم انداز زیبایی به وجود آورده و مامن مسافران و گردشگران است تا ساعاتی را در کنارش استراحت کنند.
سد کارون 3 با مخزنی معادل سه میلیارد مترمکعب و نیروگاه 2000 مگاواتی آن علاوه بر تنظیم یک میلیارد مترمکعب آب برای مصارف کشاورزی، با تنظیم 7/5 میلیارد مترمکعب آب، سالانه توان تولید چهار میلیارد کیلووات ساعت برق را دارد.
بزرگترین پل قوسی کشور بر روی دریاچه سد کارون 3 در خوزستان چشم اندازی بسیار زیبا دارد و بنا به گفته مسئولان این سد، جهت رفاه حال گردشگران و مسافران، توقفگاهی به ظرفیت 100 خودرو در این محل در نظر گرفته شده است. طول این پل 336 و دهانه آن 264متر است.
سد دز با ارتفاع 203 متری در شمال خوزستان روی رودخانه دز احداث شده و اکنون حدود 4/3 میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ای به وسعت 63 کیلومترمربع در پشت این سد ذخیره شده و به کمک توربین های این سد سالانه 2/2 میلیارد کیلووات برق تولید می شود .
سد شهید عباسپور(کارون) در شمال شرقی مسجدسلیمان نیز که سال 1355 ساخته شده، مخزنی به گنجایش 9/2 میلیارد مترمکعب را داراست و برای آبیاری نزدیک به 41 هزار هکتار زمین کشاورزی در نظر گرفته شده است.
سد کرخه که به عنوان بزرگ ترین سد خاکی خاورمیانه، روی رود کرخه احداث شده به همراه سد گتوند علیا، گدارلندر بر روی رودخانه کارون از دیگر سدهای دیدنی استان هستند. سدهای بزرگی چون دز، عباسپور، کرخه، مارون و مسجد سلیمان همه ساله در ایام نوروزی پذیرای میهمانان نوروزی و هموطنان هستند.
تالاب های خوزستان
 تالاب های زیبا و وسیع مانند تالاب هورالعظیم در دشت آزادگان و تالاب بین المللی شادگان، پارک های جنگلی دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان، نرگس زارهای طبیعی بهبهان و منطقه جنگلی دب حردان از دیگر جاذبه های طبیعی خوزستان به شمار می روند. تالاب  بین  المللی  شادگان  در جنوب  خوزستان  با وسعتی  بر ابر با 400  هز ار  هکتار متشکل   از  عرصه   ها ی   آب  شیرین ، شور و لب  شور  است  که  شهرستان  شادگان  و روستا ها و نخیلات   آن  ر ا چون  نگینی  دربرگرفته   است.  از  این  مقد ار مساحت  تالاب ، پهنه   ا ی  حدود 327  هز ار  هکتار  آن  به  لحاظ د اشتن  طبیعت  بهتر و تنو ع  زیستی  قابل  توجه  طبق  مصوبه  شور ا ی   عالی  حفاظت  محیط زیست  در سال1351   به  نام  پنا هگاه  حیات  وحش  شادگان  جزو مناطق  چهارگانه  سازمان  حفاظت  محیط زیست  به  ثبت  رسید. تالاب  شادگان   از تالاب ها ی  نادر و مهم  کشور  است  که  به  ر غم  فصلی  بودن  بخش   آب  شیرین   آن  ،  آب  شور تالاب  به  دلیل  متصل  بودن  به  خور ها و خلیج  فارس  ، د ایمی  و پر آب   است.  بنابر این   اکوسیستم  و گیا هان ، جانور ان  و به طور کلی  تنو ع  زیستی  در دو محیط ر ا می  تو ان  در  آن  ملاحظه  کرد. در  این  تالاب  پوشش  گیا هی  زیبایی   از "چولان  " (گبن  )، "برد ی  "، "نی  " و  علف  شور د ارد و بیش   از 150 گونه  پرندگان  شاخص  و حمایت  شده  نظیر " اردک  مرمر ی  "، "تنجه  "، "گیلانشاه  خالد ار"، "فلامینگو"، " اردک  سرسفید"، "لیکوتالابی  " و نیز ما هیانی  نظیر "شیربت  "، "بنی  "، "کپور"، "بیاح  "، "شانک  " در  آن  به  وفور یافت  می  شوند و  همچنین  لاک  پشت  فر اتی  (لاک  نرم  ) نیز  از جمله  گونه   ها ی  جانور ی  زیبا ی  موجود در  این  تالاب   است.
طبق   آمار رسمی260   گونه  پرنده   از جمله175   گونه  پرنده  مهاجر در فصول  مختلف  در  این  تالاب  زندگی  می  کنند و  همه  ساله  در فصل  مهاجرت ، پرندگان  گوناگونی   از سیبر ی  و دیگر نقاط سردسیر بر ا ی  زمستان گذر انی  و ز اد و ولد در  این  تالاب  فرود می  آیند که  تجمع   آنها در نقاط مختلف  تالاب  و حتی   آبگیر ها ی  کنار جاده   اصلی  مناظر بدیعی  در کنار  آب  پدید می آورد.
 این  پرندگان  مانند مر غابی  ،  غاز و درنا به  دلیل  سرما ی  شدید مناطق  شمالی ، تالاب ها و زیستگا هها ی  خوزستان  ر ا بر ا ی  گذر اندن  فصل  زمستان   انتخاب  می  کنند.  اردک ها، شکاری ها، حو اصیل ها، کاکایی  ها، باکلان ، فلامینگو، کشیم  و کنار  آبچر  از  انو ا ع  پرندگان   این  تالاب   است. 
پرندگان  مهاجر به  تالاب  دو گونه   اند: پرندگان  مهاجر تابستانه  که  معمولا مهاجرت  شرقی  -  غربی  د ارند و به  منظور ز اد و ولد و ارد خوزستان  می  شوند. مانند  انو ا ع  کوکر (باقرقره)  و کبوتر و دیگر مهاجر ان  زمستانه  که  مهاجرت  شمالی-   جنوبی  د ارند.
روستاییان  بومی  حاشیه   این  تالاب  مردمی  خونگرم  و صمیمی   هستند که   اکثر ا به  زبان   عربی  سخن  می  گویند، با  هما هنگی  سازمان  میر اث  فر هنگی  و گردشگر ی   استان  روستا ی  "رگبه  " به   عنو ان  روستا ی  نمونه  و پایگاه  گردشگر ی  تالاب  تعیین  شده  و  افر اد ی  در زمینه  ر ا هنمایی  و  ار ائه  خدمات  مورد نیاز به  گردشگر ان  تعیین  شده  اند.  همو اره  می  تو ان  قایق هایی  با قایقر انان  نوجو ان  ر ا در کنار  آب  منتظر یافت  که  با کمترین  توقعی  و مختصر  اشاره   ا ی  "مرد ی   ها ی  " (پارو ها ی  مخصوص ) قایق  ها ر ا به  آب   اند اخته  و روح   انسان  ر ا برفر از پهنه  وسیع  تالاب  با رقصی  بانشاط پرو از می  د هند.
مناظر بسیار زیبا به ویژه  در فصل  بهار و  او اخر زمستان  بسیار دیدنی   است ،  همو اره  می  تو ان  گاومیش  ها ی  شناور در  آب  ر ا دید که  به  فرمان  کودکی  دست   از  آب  تنی  شسته  و در خشکی  به  دنبالش  رو انه  می  شوند، نیز ار ها، نخل ها و زنان  روستایی  زحمتکشی  که  پا به  پا ی  مرد ان  خود تور ها ی  ما هیگیر ی  ر ا تعمیر می  کنند و  علاوه  بر  آن   همیشه  بافته   ها ی  حصیر ی  رنگارنگ  زیبایی  د ارند که  می  تو ان  به  یادگار  از  این  سرزمین  به   همر اه  برد.